İstanbul Büyükşehir Belediyesi’nin raylı sistem projelerinde yeni dönem.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB), merkezi yatırım programına alınmayan projelere rağmen, durdurulmuş ve atıl hale gelmiş şantiyeleri yeniden hayata döndürerek büyük bir dönüşüm gerçekleştirdi. Uluslararası finans kuruluşlarından sağlanan yaklaşık 2,5 milyar Euro tutarındaki krediler ve belediyenin kendi öz kaynaklarıyla, kentteki raylı ulaşım altyapısında önemli bir sıçrama yaşandı.
Yeni projeler ve başvurular
2025 yılı Kamu Yatırım Programı’nın ara döneminde, toplam 4 yeni raylı sistem hattı için başvurular gerçekleştirildi. Bunlar arasında Sefaköy–Beylikdüzü–TÜYAP Metro Hattı, Eyüpsultan–Bayrampaşa Tramvay Hattı, Yenidoğan–Söğütlüçeşme Metro Hattı ve Üsküdar–Kadıköy–Maltepe Tramvay Hattı bulunuyor. Özellikle Sefaköy–Beylikdüzü–TÜYAP hattı, 6 kez başvurulmasına rağmen programa alınmadı.
Değişen şehircilik ve ulaşım anlayışı
2019 yılında göreve başlayan İBB, göreve geldiğinde toplam 140,9 km uzunluğunda 12 raylı sistem hattı bulunuyordu. Ancak bu hatların 103 km’si tamamen durmuş, kalan kısmı ise çok düşük seviyelerde ilerliyordu. Çevre ve kent estetiği açısından olumsuz görüntüler oluşturan, terk edilmiş ve güvenlik riski taşıyan şantiyeler, yeni yatırımlar sayesinde yeniden canlandırıldı. Bu sayede, pandemi, küresel ekonomik kriz ve deprem gibi büyük sınamalara rağmen, kısa sürede önemli mesafeler kat edildi.
Raylı sistemlerdeki büyüme ve gelişmeler
Mart 2024 itibarıyla, toplamda 65,1 km uzunluğunda yeni hatlar ve 62 yeni istasyon hizmete girdi. Ayrıca, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın tamamladığı ve İBB’nin maliyetlerini karşıladığı 3 ayrı metro hattı da işletmeye alındı. Böylece, yaklaşık 5 yıl gibi kısa bir sürede, pandemi ve çeşitli engellere rağmen, toplam 87,1 km’lik yeni hat devreye alındı. İstanbul’daki toplam kent içi raylı sistem uzunluğu ise şu anda 380,7 km seviyesine ulaştı.
Finansal yük ve mali yönetim
İBB’nin işletmeye aldığı bu hatlar için merkezi bütçeden aktarılan vergi gelirlerinden yaklaşık 13,5 milyar TL’lik kesinti yapıldı. Buna rağmen, yatırımlar durmadı ve öz kaynakların yanı sıra uluslararası finans kuruluşlarından alınan kredilerle projeler hayata geçirildi. Bu finansal yönetim, mali disiplin ve planlamayla, dünyada en çok metro yapan şehirler arasına girmeyi başardı.
Sosyal hayatı destekleyen altyapı projeleri
Raylı sistem altyapısı, sadece ulaşım değil, aynı zamanda sosyal yaşamı destekleyen bir platform olarak da tasarlandı. Metro istasyonlarına entegre edilen Kent Lokantaları, kreşler ve Yenilikçi Fikirler Merkezleri, İstanbul’a yeni sosyal alanlar kazandırdı. Bu sayede, kent yaşamının kalitesi yükseliyor ve ulaşım sadece bir araç olmaktan çıkıp, yaşamın merkezine yerleşiyor.
Yeni araçlar ve altyapı yatırımları
Haziran 2019 ile Mart 2024 arasında toplam 454 raylı sistem aracı tedarik edildi. Bunlardan 176’sı aktif olarak hizmette, kalan 278 araç ise üretim aşamasında. Ayrıca, Tekstilkent–Esenler, Alibeyköy ve Dudullu’daki bakım ve depo merkezleri tamamlanarak hizmete açıldı. Bu yatırımlar, ulaşımın sürdürülebilir ve modern hale gelmesine katkıda bulunuyor.
Süregelen projeler ve geleceğe yönelik adımlar
İBB’nin şu anda 7 farklı hatta devam eden inşaat çalışmaları bulunuyor. Bunlar özellikle Anadolu yakasında yer alan hatlar, tamamlandığında İstanbul’un doğu-batı ulaşımında büyük rahatlama sağlayacak. Bu projelerin hızla tamamlanması, ulaşımda konfor ve verimliliği artıracak ve kente değer katmaya devam edecek.
Deprem riskine karşı güçlendirme çalışmaları
Günlük yaklaşık 400 bin yolcu taşıyan M1A Yenikapı–Atatürk Havalimanı hattındaki viyadükler, 2023 yılında başlatılan depreme dayanıklılık güçlendirme çalışmalarıyla daha güvenli hale getirildi. Çalışmalarda %84 ilerleme sağlandı. Ancak, dış finansman için Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’ndan onay bekleniyor.
Gelecek projeleri ve stratejik planlar
İBB, 2025 yılı Kamu Yatırım Programı kapsamında, yeni projeler ve hatlar için yoğun başvurularını sürdürüyor. Bu projeler arasında, Sefaköy–Beylikdüzü–TÜYAP Metro Hattı, Yenidoğan–Söğütlüçeşme Metro Hattı, Eyüpsultan–Bayrampaşa Tramvay Hattı ve Üsküdar–Kadıköy–Maltepe Tramvay Hattı yer alıyor. Bu girişimler, İstanbul’un ulaşım altyapısını güçlendirmeye yönelik stratejik adımlar olarak öne çıkıyor.
Bilimsel yaklaşım ve kararlılık
Metro projeleri, uzun vadeli ve yüksek maliyetli yatırımlar olmasına rağmen, dış finansman ve merkezi onay süreçlerindeki zorluklara rağmen, İBB yönetimi kararlı ve planlı bir şekilde çalışmalarını sürdürüyor. Bu sayede, dünyada en çok metro yapan şehirler arasına giren İstanbul, sürdürülebilir ulaşım ve sosyal yaşam alanlarıyla, geleceğin şehir modeline doğru ilerliyor. Kamu kaynaklarının akılcı kullanımı ve hizmet odaklı yönetim anlayışı, vatandaşların takdirini kazanıyor ve İstanbul’un vizyonunu güçlendiriyor.
