Bilim insanları, insanlık için varoluşsal tehdit oluşturabileceği gerekçesiyle “ayna hücre” geliştirme çalışmalarını durdurma kararı aldı.
Dünyanın önde gelen sentetik biyologları, moleküler yapısı doğal formların tam tersi olan “ayna hücrelerin” geliştirilmesine karşı kırmızı alarm verdi. Aralık 2024’te Science dergisinde yayımlanan 300 sayfalık risk raporuna göre, bu organizmaların 10 ila 30 yıl içinde üretilmesi mümkün görünüyor. Ancak kontrolsüz yayılmaları halinde ekosistemleri çökertme ve insan sağlığını geri dönülemez şekilde bozma riski taşıyor.
4 Milyon Dolarlık Proje İptal
Minnesota Üniversitesi’nden Kate Adamala öncülüğündeki ekip, 2019 yılında ABD Ulusal Bilim Vakfı’ndan aldıkları 4 milyon dolarlık fonla başlattıkları ayna hücre araştırmasını sonlandırdı. Başlangıçta süper bakterilerle mücadele gibi hedefler taşıyan proje, risklerin büyüklüğü nedeniyle durduruldu.
Adamala, kararın gerekçesini, “Sorular sorulmaya başlandığında cevap verebileceğimizi düşündük. Sonra fark ettik ki cevap yoktu” sözleriyle açıkladı.
Bağışıklık Sistemi Görmüyor
Bilim insanlarına göre ayna hücreler, mevcut ilaçlara direnç gösterebilir ve doğal dengeleyici mekanizmalar olmadığı için istilacı bir tür gibi davranabilir.
Stanford Üniversitesi’nden mikrobiyolog David Relman, tehlikenin boyutunu “Ayna bakteriler bağışıklık sistemi tarafından tamamen görünmez olabilir ve kontrolsüz şekilde çoğalabilir” şeklinde özetledi.
Uzlaşma ve İtirazlar
2025 yılı başında yaklaşık 100 bilim insanı, güvenli olduğu kanıtlanana kadar ayna yaşamın üretilmemesi gerektiğine dair bir bildiriye imza attı. Ancak bazı uzmanlar, tıbbi amaçlı “ayna moleküller” ile kendi kendini çoğaltan “ayna hücrelerin” karıştırılmaması gerektiğini savunuyor.
Utah Üniversitesi’nden Biyokimyacı Michael Kay, “Ayna moleküller kendi kendini çoğaltamaz ve risk oluşturmaz. Ancak tartışmalar yüzünden tıbbî ilerlemelerin yavaşlamasından endişeliyim” dedi.
Relman ise sürecin kontrol altına alınması gerektiğini vurgulayarak, “Bu sefer, başımıza gelmeden önce durdurma şansımız var” ifadesini kullandı.
